تاریخچه معماری ایرانی از گذشته تا کنون 4

معماری تیموری

در دوره تیموریان، معماری ایرانی دارای این ویژگی‌ها بود: ترکیبی از کاشی‌ های لعاب‌دار تک رنگ روشن و تیره که برای نما استفاده می‌شد، نقش برجسته در ترکیب‌بندی‌های معرق، انواع طاق‌کاری‌ها و محاسبه دقیق اندازه و ابعاد عظیم سازه ها به عنوان جزء لاینفک ملی انتخاب شده بود.

گنبدسازی دلالت بر علاقه معماران تیموری به طاق داری دارد. طبل گنبدها به طور بی‌سابقه‌ای بلندتر شد و گنبدها به شکل گلیف تغییر یافت. نمای بیرونی گنبدها با کاشی‌کاری‌هایی با طرح‌ها و خط‌های گوناگون تزیین شده بود. طرح ها نیز تحت تأثیر چین غنی شدند.

معماری صفوی

در زمان صفویان شبکه‌هایی از کاروانسراها در سراسر کشور برای تسهیل حمل‌ونقل و توسعه تجارت ایجاد شد. معماری صفوی به طور مؤثری بر فعالیت های ساختمانی کشورهای دیگر تأثیر گذاشت. تأکید بر عظمت بناها که از زمان تیموریان آغاز شد، همچنان در بسیاری از آثار یک اصل بود. تقارن شعاعی به شکلی رسمی و باشکوه اجرا شد.

گرایش رایجی در میان معماران به ساخت سازه های فرورفته مانند طاقچه ها یا حتی ورودی ها وجود داشت. تضاد غیرمنتظره در مقیاس یا نور باعث ایجاد واکنش های متقابل بین فضاهای کوچک و بزرگ یا باز و بسته می شود. بی‌تردید رنگ در معماری صفویه نقش محوری داشت.

کاشی‌ها در مقایسه با دوره‌های قبل، سطوح وسیع‌تری را می‌پوشاندند. رنگ ها و تزئینات دغدغه اصلی معماران بود نه ساختار.

معماری دوره صفوی در واقع نقطه اوج مهارت و تجربه معماران ایرانی بود که در آن فرم های سنتی به راحتی در مقیاس های عالی استفاده می شد. سازه های کاربردی فراوانی نیز مانند پل ها، بازارها، حمام ها، آب انبارها، سدها، برج های کبوتر و کاروانسراها ساخته شد.

تاریخچه معماری ایرانی از گذشته تا کنون 4

 

معماری زند

سلسله زند، معماری ای را ترویج می کرد که اساساً نگاهی به سرچشمه های معماری صفوی، سلجوقی و پیش از اسلام داشت و معماری هندی و اروپایی را اقتباس می کرد.

آنچه نوآورانه تر به نظر می رسید کاشی های لعابدار به رنگ جدید تقریبا صورتی و معروف به کاشی زند بود. نیم گلدان های سنگی روی دیوارها نصب شد و کاشی هایی با طراحی کم طراحی و همچنین قرنیزها اجرا شد.

معماری قاجار

مجموعه کاخ گلستان، معماری قاجار

مساجد زیادی در زمان قاجاریه ساخته شد که مساحت وسیعی را با پلان چهار ایوانی اشغال کرده بود و دارای شبکه ای از گنبدها و پنجره هایی برای ورود نور به بنا بود. بسیاری از آثار دوره صفویه تحت نوسازی قاجاریه پوشش داده شده است. برخی از اشکال جدید مانند حیاط کاملاً عمیق، برخی گنبدهای پیازی شکل اغراق‌آمیز و دروازه‌های ورودی شهرهای بزرگ با تزئینات در معماری ایرانی توسط معماران آن دوره وارد شد.

بناهای قاجاریه کاخ‌ ها، عمارت‌ ها، کوشک‌ ها، ییلاقی‌ ها، شکارگاه‌ ها و نیز سازه‌های کاربردی مختلف بودند. در دوره قاجار، معماری نظامی مورد توجه بسیاری قرار گرفت.

تزئینات هماهنگ و بی خطا باقی ماندند. آنها تحت تأثیر دنیای غرب بودند و سعی در تقلید از هنر ساسانیان داشتند. سقف ها و دیوارهای تالار با تزئینات باشکوه با آینه کاری در این دوره رونق گرفت و ترویج شد.

تاریخچه معماری ایرانی از گذشته تا کنون 3

معماری اشکانی و ساسانی

عنصری به نام ایوان در زمان اشکانیان پدید آمد. تکامل تکنیک طاق‌کاری با خشت‌های گلی (اگرچه در زمان عیلام وجود داشت) و همچنین آجرهای پخته‌شده از ویژگی‌های عجیب این عصر بود. دیوارها و سقفها نیز با گچ تزئین شده بودند.

ایوان عظیمی که بازدیدکنندگان را به اتاقی گنبدی شکل که به عنوان تالار تماشاگران استفاده میشد، هدایت میکرد کهن الگوی معمولی ساسانی بود که در بسیاری از کاخها تکرار میشد. استفاده از گچ بری به عنوان ملات که به سرعت سخت میشد، به عمارتهای این دوره کمک کرد تا طاقهای بشکه ای را بدون نصب داربست برپا کنند.

دیوارها با حکاکیها، نقاشیهای دیواری و سایر تزئینات تزئین شده بودند. کف و دیوارها، به طور کلی، معمولاً با موزاییک، در مقیاس بزرگ و از نظر رنگ غنی استفاده می‌شدند. گچ‌کاری‌ها معمولاً به جای حکاکی قالب‌گیری می‌شدند. از این رو، نقوش به صورت مکرر و طولانی ایجاد شدند.

هنر و معماری دوره ساسانی حتی مدتها پس از پایان امپراتوری آنها به طور گسترده مورد استفاده قرار گرفت. قرون اولیه شکل گیری معماری اسلامی از زمانی آغاز شد که اعراب در سال 637 امپراتوری ایرانیان را اشغال کردند.

معماری پس از اسلام در ایران

در دوران پس از اسلام بود که اشکال قدرتمند معماری ساسانیان اصلاح و توسعه یافت.

بنابراین پتانسیلهای معماری ایرانی به معماری فوق العاده زیبایی تبدیل شد. نتیجه این بود که بالاتر، حساس تر، متنوع تر و گویاتر از پیشینیان خود باشد.

اولویت در معماری دوران بعد از اسلام، ساختمان مسجد بود. در نظر گرفته شده بود که مساجد برای اعصار متمادی استوار باشند. به همین دلیل همواره مستحکم‌ترین بناها در معماری اسلامی بوده اند.

تاریخچه معماری ایرانی از گذشته تا کنون 3

 

مساجد به دو شکل عمده شروع به ساخت کردند:

مساجد با نمازخانه های پر از ستون و مساجد کوچکتر متشکل از یک اتاق گنبدی شکل.

ایرانیان تلاش خود را بر احیای میراث معماری خود مانند طاق‌های گنبدی شکل، سقف‌های تاج‌دار، آجرهای بزرگ، طاق‌های بیضی شکل و غیره متمرکز کردند. آجرکاری در قالب نقوش مختلف و گاه گچ‌کاری روی آجر از ویژگی‌های معماری ایرانی اوایل بود. دوران پس از اسلام ساخت انواع مقبره ها به ویژه مناره ها آغاز شد.

معماری سلجوقی

بعدها تعداد برجها و مناره‌های مقبره از مساجد در دوره سلجوقی بیشتر شد. با این حال، ساخت مساجد همچنان محور اصلی معماری بود. نوع مساجد گنبدی به الگوی غالب تبدیل شد. بعدها طرح چهار ایوانی بر ساختمان مسجد حاکمیت رسمی و همیشگی پیدا کرد.

اجرای سلایق مختلف در اشکال مختلف طاقکاری وجه تمایز معماری دوره سلجوقی بود. گنبدهای دو پوسته شروع به ساخت کردند. پنجرهها در ساختار دیوارهای باربر ساخته می‌شدند. معمولاً از طرح‌های آجرکاری و چسب‌های آجری در نمای ساختمان‌ها حتی برای کتیبه‌های برجسته استفاده می‌شد.

آجر و خشت لعاب‌دار به رنگ آبی روشن و تیره شروع به شفاف‌تر کردن عناصر معماری و یا خوانایی بیشتر کتیبه‌های آجری کردند. آثار موزاییک با کاشیهای تک رنگ در اواخر این عصر رایج شد. عصر سلجوقیان به عنوان دوره احیای هنر و تمدن اسلامی در ایران شناخته شده است.

معماری ایلخانی

حدود 90 درصد آثار به جا مانده از دوران ایلخانی ماهیت مذهبی و نیمی از آنها محل دفن است.

شاید بارزترین ویژگی معماری ایلخانی آمادگی آن برای پیروی از نمونه‌های رایج عصر سلجوقی بود.

در معماری ایرانی در زمان ایلخانیان از معرق‌کاری‌هایی با کاشی‌های رنگارنگ جدید و کاشی‌های درخشان برای پوشش دادوها استفاده گسترده‌ای داشت.

-------------------------------------------------------

تیم تولید محتوا بخشی آفیشیال

https://bakhshiofficial.com/%d8%ae%d8%b1%db%8c%d8%af-%d9%88%db%8c%d9%84%d8%a7-%d8%af%d8%b1-%d8%ae%d8%a7%d9%86%d9%87-%d8%af%d8%b1%db%8c%d8%a7/

تاریخچه معماری ایرانی از گذشته تا کنون 2

حتی پس از گذشت بیش از 3000 سال، برخی از عناصر طراحی معماری ایرانی پابرجا ماند. این عناصر شامل سردرهای طاق بلندی است که در داخل یک فرورفتگی قرار گرفته است، ستون‌هایی با سرستون‌های براکت، ایوان یا تالار ستون‌دار، گنبدی روی چهار طاق، طاق بیضی شکل وسیع در ورودی، حیاط چهار ایوانی، برج‌های اولیه که به سمت آسمان می‌رسند، حیاط داخلی و استخر، ورودی زاویه دار و تزئینات گسترده.

علاوه بر تأثیر اقلیم، مصالح موجود، اهداف مذهبی و فرهنگ های پیرامونی، حامیان نیز نقش تعیین کننده ای در توسعه معماری داشتند.

خود چشم‌انداز، کوه‌های عظیم پوشیده از برف، دره‌های بزرگ به‌اندازه استان‌ها و دشت‌های درخشان گسترده نیاز به ساخت و سازهایی داشت که از نظر عظمت طراحی و اجرا می‌شدند. کوه ها هم از نظر کالبدی و هم از نظر نمادین منبع الهامات معماری ایرانی بودند.

از زمان زرتشتیان، زیبایی یکپارچه با نور همراه بود. در هنر ایرانی هم سبکی و هم شفافیت جستجو می شود و برعکس از مبهم و آشفتگی پرهیز می شود. زیبایی برای ایرانیان باستان، مانند سایر تمدن های باستانی، از صفات الهی بوده است.

توسعه معماری ایرانی

دهکده های کشاورزی با قدمت 8000-6000 قبل از میلاد به عنوان پیشینیان ضروری معماری ایرانی فاش شده اند. از هزاره پنجم در تپه‌های تاریخی سیلک، کلبه‌سازی آغاز شد. در مرحله بعد آجر و ملات گل و اتاق های رنگ آمیزی شده نمایان شد. موزاییک های مخروطی و آجرهای رنگی و لعاب دار بعدها در زیگورات های عظیم استفاده شد.

معماری ایلامی عموماً از آجر پخته نشده بود و از آجرهای قرمز برای پوشش استفاده می‌شد. چند قرن قبل از مادها، در شمال غربی، شهرها دارای دیوارهای سنگی دوتایی و حتی سه گانه بودند. به نظر می رسد ساختمانهای بسیار محکم و بسیار مرتفع، سازه های چوبی، مربعی، برج مانند با ستون هایی بوده اند که احتمالاً تنه درخت بوده اند.

تاریخچه معماری ایرانی از گذشته تا کنون 2

 

معماری هخامنشی

معماری هخامنشی اقتباس و ترکیب کهن الگوهای مادهایی، آشوری، ایلامی، مصری، ایونیایی و اورارتویی بود.

آنچه معماری هخامنشی را از هر یک از سبک های تشکیل دهنده آن متمایز می کرد، سبک خاص تلفیق آنها با طعم و معانی محلی بود. همچنین سه عنصر اصلی در معماری هخامنشی وجود داشت که کاملاً ایرانی بودند، ستون‌ها، مقبره‌های صخره‌ای و پلکان.

اگرچه ستون‌هایی در تمدن‌های مختلف باستانی ساخته شده‌اند، اما ستون‌هایی که در زمان هخامنشیان ساخته شده‌اند، ظریف‌ترین ستون‌هایی هستند که به‌عنوان عناصر باریک شکل گرفته‌اند. آنها بسیار بلند بودند و با فواصل نسبتاً زیادی از یکدیگر ساخته شده اند. این به چیزی جز محاسبات دقیق نیاز نداشت.

ستون‌ها، نقش برجسته‌ها، کتیبه‌ها، زیگورات‌ها، تراس‌ها، برج‌های سنگی، پایه‌های سنگی، پلکان‌ها، سنگ‌فرش‌ها و غیره کهن الگوهای معماری اولیه هخامنشی بودند.

بسیاری از عناصر دیگر را می‌توان در این دوره با الهام از خارج از ایران یافت، اما عناصر و طرح‌های جدید ترکیب شده به شیوه‌ای ظریف‌تر خلق شدند

معماری سلوکی

در زمان سلوکیان، طرح‌های هلنیستی در معماری ایرانی غالب شد، اما هرگز به طور کامل جذب نشد. در مناطقی با تمرکز یونانیها و مقدونیها، شهرها بر اساس نقشه های هندسی یونانی چیده می شدند، معابد بر اساس مدلهای یونانی ساخته می‌شدند و از عناصر مشخصه طراحی یونانی برای تزئین استفاده می شد.

-----------------------------------------------------

تیم تولید محتوا بخشی آفیشیال

https://bakhshiofficial.com/%d8%ae%d8%b1%db%8c%d8%af-%d9%88%db%8c%d9%84%d8%a7/

تاریخچه معماری ایرانی از گذشته تا کنون 1

مواد موجود اشکال عمده را دیکته می کرد. از دوران باستان، ایرانیان گل‌های اولیه را تا حد ممکن محکم فشرده می‌کردند و اجازه می‌دادند تا خاک‌های پلاستیکی سنگین، ملات گچ مقاوم، آجرها، سنگ‌ها و غیره را خشک کنند.

معماری ایرانی پیشینه ای طولانی و پیچیده دارد. سلسله‌ های ایلامی، هخامنشی، هلنیستی و سایر سلسله‌های پیش از اسلام، گواهی ‌های سنگی برجسته‌ای از عظمت خود به جا گذاشتند، مانند چغازنبیل و تخت جمشید - که هر دو در سال 1979 به عنوان میراث جهانی یونسکو ثبت شدند.

معماری ایرانی متعلق به بیش از 6000 سال پیش است. معماری ایرانی علاوه بر تنوع فرهنگ ایرانی، مرزهای جغرافیایی را نیز درنوردیده است. به همین دلیل است که در سایر نقاط جهان، در گستره وسیعی از سوریه تا شمال هند و مرزهای چین، آثاری بر اساس اصول معماری ایرانی دیده‌ایم.

از دوره اسلامی دستاوردهای معماری سلسله های سلجوقی، ایلخانی و صفویه قابل توجه است. در آن زمان شهرهای ایران مانند نیشابور، اصفهان و شیراز در زمره شهرهای بزرگ جهان اسلام قرار گرفتند و مساجد، مدارس، زیارتگاه‌ها و کاخ‌های فراوان آن‌ها یک سنت معماری را شکل دادند که مشخصاً ایرانی در محیط بزرگ‌تر اسلامی بود.

معماری ایرانی با وجود همه تغییرات موقتی ناشی از درگیری های داخلی و تهاجمات خارجی، سبک منحصر به فرد خود را به عنوان نماد مهم ایرانگردی حفظ کرده است.

بر اساس کاوش های باستان شناسی، هنر معماری ایرانی از هزاران سال پیش وجود داشته است. این هنر همواره در طول تاریخ در مورد مسائل مختلف تکامل یافته و تحولات مذهبی و جنگ های تاریخی از مهمترین عوامل تأثیرگذار بر هنر معماری ایرانی بوده است.

تاریخچه معماری ایرانی از گذشته تا کنون 1

 

معماری ایرانی، نماد بزرگ هنر ایرانی

معماری ایرانی دارای ویژگیهای منحصر به فردی است که از آن جمله می توان به محاسبات بسیار دقیق، فرم صحیح پوشش، طراحی های خاص و مناسب، رعایت مسائل فنی و علمی در ساخت سازه ها، بالکن های مرتفع، ستون های بلند و ... اشاره کرد.

جدای از این ویژگی ها، بخش و شخصیت اصلی که باید به آن توجه کنیم، در معماری ایرانی منطق ریاضی و عرفانی آن است. درون‌نگری و گرایش معماران ایرانی به حیاط‌ ها، باغ‌ها، هشتی‌ها، ایوان‌ها و آلاچیق‌هایی که دور سراها را احاطه کرده‌اند، از دیرباز بخشی از منطق ایرانیان بوده است.

معماری ایرانی در طول تاریخ

به عنوان مثال، قبل از ساخت تخت جمشید، صدها ایوان و حجره در سراسر جهان متمدن آن زمان ساخته شده بود، اما برای اولین بار در تخت جمشید می بینیم که ستونها تا حد امکان از هم فاصله دارند، البته در برخی معابد باستانی در خارج از ایران، مثلاً در مصر، فاصله بین دو ستون از قطر آنها کمتر است و بیشتر نیست.

سبک معماری ایرانی

سبکهای معماری ایرانی بسیار گسترده است و صاحب سبک جهانی است. ویژگی های دیگر سبکهای معماری ایرانی در مقایسه با سایر نقاط جهان از جایگاه ویژه ای برخوردار است.

ویژگی‌های برجسته سبک‌ های معماری ایرانی مانند ایوان‌های بلند، طراحی زیبا، ستون‌های بلند، محاسبات صحیح و ... باعث شکوه معماری ایرانی در جهان شده و همگان را به تور ایرانگردی خود برای بازدید از این جاذبه‌ ها واداشته است.

-------------------------------------------------

تیم تولید محتوا بخشی آفیشیال

https://bakhshiofficial.com/%d8%a7%d8%b3%d8%aa%d8%a7%d9%86-%d8%b1%d9%88%db%8c%d8%a7%db%8c%db%8c-%d9%85%d8%a7%d8%b2%d9%86%d8%af%d8%b1%d8%a7%d9%86/

عناصر مشترک معماری ایرانی

عناصری وجود دارد که در میان اکثر آثار بنا شده بر اساس معماری ایرانی مشترک است.

استفاده از ایوان (رواق)

ایوان فضایی طاقدار است که از یک طرف به حیاط باز می شود. ایده ایوان در ایران پیش از اسلام شکل گرفت و در معماری بنای تاریخی و شاهنشاهی از آن استفاده می شد.

استفاده گسترده از قوس

دو بنای معروف، تاج محل برای معماری مغول و مسجد جامع اصفهان برای معماری ایرانی، نمونه‌ای از این واقعیت را نشان میدهد. این بنا به دلایل زیبایی شناسی و همچنین برای قرار دادن پنجرهها و کاهش میزان تابش نور خورشید به داخل ساختمان ساخته شده است.

باغها، فواره‌ها و استخرها

آب نقش اساسی در طراحی ایرانی دارد: هزاره‌ها قبل از اختراع اولین پمپ آب، متخصصان کشاورزی ایرانی قنات (قنات زیرزمینی) را بر اساس قوانین هیدرولیکی خود ایجاد کردند.

باغ‌ها و حوض‌های بزرگ با فواره‌ها همواره یکی از ویژگی‌های اصلی معماری ایرانی در طول زمان بوده است. در مسجد، مدرسه، خانه سنتی از آن برای وضو گرفتن، زیبایی شناسی یا هر دو استفاده می شود.

گنبدها

سنت ایرانی گنبدسازی به اولین معماری بین النهرین برمیگردد، زمانی که گنبدها به دلیل کمبود چوب در بسیاری از مناطق فلات ایران، جزء لاینفک ساختمانها شدند.

در ایران باستان، گنبدها با جنبه الهی زندگی مرتبط بودند، زیرا شکل دایره ای آنها نشان دهنده کمال، ابدیت و بهشت ​​بود.

گنبدها در دوره ساسانیان (224 تا 651 میلادی) به خط مقدم معماری ایرانی رفتند و در دوره‌های مختلف تکامل یافتند تا اینکه صفویه (1501–1732) که آخرین نسل گنبدهای ایرانی با نمای پیازی متمایز و کاشی‌کاری‌های شگفت‌انگیز مشخص شد. .

در طراحی شهری ایرانی، گنبدها در عبادتگاهها و اماکن عمومی اعم از بازارهای سنتی، کاروانسراها، مدارس و حمام ها به گونه ای طراحی شده اند که از نقاط مختلف شهر یا روستا قابل مشاهده باشد.

گنبدها معمولاً دو پوسته هستند. در حالی که پوسته داخلی برای تحمل وزن سازه طراحی شده است، پوسته بیرونی هم به عنوان یک عنصر تزئینی و هم به عنوان عایق در برابر عناصر عمل میکند. شکل آیرودینامیکی گنبدها نیز سازه‌ها را پایدارتر میکند.

عناصر مشترک معماری ایرانی

 

تقارن

معماری ایرانی از هندسه نمادین فراوان و با استفاده از فرم‌های ناب مانند دایره و مربع استفاده می‌کند و پلان‌ها بر اساس چیدمان‌های اغلب متقارن با حیاط‌ها و تالارهای مستطیل شکل است.

معماری ساسانی با نقش برجسته‌های سنگ تراشیده یا گچبری تزیین شده و از موزاییکهای سنگی رنگارنگ استفاده شده است. ظروف، کاسه‌ها و میخ‌های طلایی و نقره‌ای زیبا که اغلب با صحنه‌های شکار یا حیوانات در نقش برجسته تزئین شده‌اند و منسوجات با طرح‌های هرالدیک متقارن نیز باقی مانده‌اند.

استفاده از مقرنس

مقرنس معمولاً در قسمت های زیرین گنبدها، آویزها، قرنیزها، قیچی ها، طاقها به کار می رود و اغلب در محراب مسجد دیده میشود. آنها می توانند کاملاً زینتی باشند یا به عنوان سازه‌های باربر عمل کنند. اولیه ترین اشکال گنبدهای مقرنس که در منطقه بین النهرین یافت شد، عمدتاً ساختاری بودند.

خوشنویسی

اشتیاق ایرانیان به استفاده از خط به عنوان یک اثر هنری به دوران پیش از اسلام برمی‌گردد، اما این اثر خوشنویسان و تذهیب‌کار دوران اسلامی است که استفاده از آن را به هنر والایی که امروز قدردانش هستیم ارتقا داد. با تشویق اسلام به هنر خوشنویسی بر هنرهای نمایشی، از عصری به عصر دیگر و از سبکی به سبک دیگر توسعه یافت.

---------------------------------------------------------------

تیم تولید محتوا بخشی آفیشیال

https://bakhshiofficial.com/%d8%ae%d8%b1%db%8c%d8%af-%d9%88%db%8c%d9%84%d8%a7/